LỊCH SỬ VỀ ĐÀN PIANO YAMAHA- Piano Hà Nội

Nói đến piano ai cũng biết đến Yamaha – hiệu đàn piano của Nhật, nổi tiếng thế giới có lẽ chỉ còn sau Steinway & Sons của Mỹ. Danh cầm Sviatoslav Richter – một trong ba đại diện kiệt xuất (đã quá cố) cho nền âm nhạc biểu diễn của Nga, bên cạnh David Oistrach (chơi violin) và Mtislav Rostropovich (chơi cello) – sinh thời ưa chuộng Yamaha piano còn hơn cả Steinway.

Hai nghệ sĩ piano đoạt giải nhất tại cuộc thi âm nhạc mang tên Tchaikovsky là Denis Matsuev (Nga) (năm 1999) và Ayako Uehara (Nhật Bản) (năm 2002) đều chơi Yamaha grand piano (đại dương cầm Yamaha) tại cuộc thi. A. Uehara lại là người Nhật Bản đầu tiên đồng thời là phụ nữ đầu tiên đoạt giải nhất môn piano tại cuộc thi danh tiếng này.

Còn đối với những ai mê piano nhưng lại chưa đủ “tiềm lực” để mua một “con” Steinway, thì Yamaha piano có lẽ là lựa chọn tốt nhất.

Lịch sử của Yamaha Piano

Năm 1887 là một năm đáng ghi nhớ trong lịch sử Việt Nam. Ngày 17 tháng 10 năm đó người Pháp gộp Đông Kinh, An Nam, Cochinchine, với Cambodia thành Đông Dương. Lần đầu tiên một tuyến đường sắt được xây dựng nối liền ba miền Bắc – Trung – Nam. Cũng trong năm đó, chiếc đàn đại phong cầm lưỡi gà (reed organ) tại một trường tiểu học ở Hamamatsu bị hỏng. Chiếc đàn này được chế tạo tại Hoa Kỳ và được nhà trường đặc biệt quý. Ông Torakusu Yamaha – một kỹ sư y cụ địa phương – đã được nhà trường mời đến xem xét để chữa chiếc đàn. Trong khi mầy mò tìm cách sửa, ông Yamaha đã say mê cách thiết kế chiếc đàn. Ông quyết định tự mình thử chế tạo một nhạc cụ giống như vậy. Ông tuyển mộ các thợ kim hoàn địa phương để làm các hoạ tiết trang trí cho chiếc đàn. Sau 63 ngày làm đi làm lại, ông Yamaha đã chế thạo thành công chiếc đàn reed organ đầu tiên của Nhật.

reed-organ-dau-tien-cua-Nhat

LS-đàn-YAMAHA

Hình trái: một trong những chiếc reed organ đầu tiêncủa Nhật do ông Torakusu Yamaha chế tạo.

Hình phải: Bức phù điêu tả cảnh ông T. Yamaha và cộng sự gánh đàntrên đường từ Hamamatsu tới Tokyo.

Ở Nhật thời đó muốn bán nhạc cụ phải được phép của Bộ Văn hóa, có nghĩa là chiếc đàn phải được đánh giá tại Nhạc viện Tokyo. Ông Yamaha đã cùng với một người bạn gánh chiếc đàn trên vai, trèo đèo lội suối, vượt qua một chặng đường dài 217 km, để đi từ Hamamatsu đến Tokyo. Chiếc đàn đầu tiên bị bác. Sau một thời gian cải tiến, chiếc thứ hai được sản xuất và đem trình hội đồng. Lần này đàn của ông Yamaha đã được đánh giá cao. Phấn khởi vì thành công đó, ông Yamaha đã cùng với năm nghệ nhân nữa khởi xướng một dự án sản xuất quy mô. Đến năm 1889, tức là chỉ trong hai năm, sáu người này đã chế tạo 250 chiếc reed organs. Tới năm 1897 công ty của ông Yamaha đã trở thành tập đoàn trách nhiệm hữu hạn sản xuất nhạc cụ của Nhật Bản (Nippon Gakki Co. Ltd.)

Sự ra đời của chiếc piano đầu tiên “made in Japan”

Để chuẩn bị cho việc chế tạo đàn piano, ông Yamaha đã lên đường đi thăm nhiều nhà máy ở Hoa Kỳ. Trong chuyến đi đó ông đã mua đem về Nhật nhiều dụng cụ, máy móc để làm đàn piano. Năm 1900 công ty của ông Yamaha đã chế tạo được đàn piano đứng (upright piano). Năm 1902 chiếc Yamaha grand piano đầu tiên “made in Japan” ra đời. Năm 1903 Nhật hoàng Minh Trị đã mua một chiếc Yamaha grand piano và mở lớp học chơipiano tại hoàng cung. Năm 1904 Yamaha pianos tham gia hội chợ thế giới tại St. Louis (Hoa Kỳ) và đoạt Giải thưởng Danh dự Lớn (Honorary Grand Prize) đánh dấu lần đầu tiên nhạc cụ chế tạo tại Nhật đoạt giải thưởng quốc tế.

Sau khi ông Yamaha qua đời năm 1917, công ty Yamaha bắt đầu sản xuất cả những nhạc cụ khác. Công ty nhờ đó lớn mạnh lên. Không may, trận đại động đất Kanto (Quan Đông) năm 1923 đã phá hủy toàn bộ các phân xưởng của Yamaha. Công ty còn tiếp tục lụn bại trong Đệ Nhị Thế Chiến sau khi bị cấm sản xuất hàng hóa ngoài mục đích phục vụ chiến tranh.

Đệ Nhị Thế Chiến kết thúc. Nhật Bản đầu hàng Đồng Minh. Giữa đống đổ nát hoang tàn của nước Nhật thời hậu chiến, hoàn toàn dựa vào trí nhớ của mình, một trong các nghệ nhân của công ty Yamaha đã chế tạo được một chiếc piano. Sự ra đời của chiếc piano này đã kích thích các nhân viên hãng Yamaha quay trở lại cuộc sống thường nhật để tiếp tục chế tạo nhạc cụ. Công ty được xây dựng lại và dần dần trở nên rất thành công. Như một con chim phượng hoàng, Yamaha đã bay lên từ đống tro tàn đổ nát.

Quá trình sản xuất đàn grand piano

Theo lời cô hướng dẫn, phải mất 3 năm để chế tạo một chiếc Yamaha grand piano. Điều đó không đáng ngạc nhiên nếu biết rằng trong hơn 10 ngàn bộ phận của một chiếc grand piano có rất nhiều bộ phận phải làm bằng tay. Chỉ riêng bộ truyền động (action) cho 88 phím đàn đã gồm khoảng 5 ngàn chi tiết (mỗi phím tương ứng với 57 chi tiết). Quá trình sản xuất một chiếc Yamaha grand piano bắt đầu từ việc sản xuất vỏ đàn bằng gỗ, lắp bảng rung (sound board), khung gang, khoan lỗ lắp chốt để lồng dây đàn, lắp dây đàn (khoảng 230 chiếc), lên dây (tất cả 3 lần với sức căng toàn bộ lên tới 20 tấn), chỉnh bộ búa (20 lần), tinh chỉnh (3 lần), chỉnh giọng (voicing) [4], khí hậu hóa, v.v. cho đến khi xuất xưởng để đưa đến tay người dùng gồm 25 công đoạn.

Trong vòng một tiếng rưỡi đồng hồ cô hướng dẫn đưa chúng tôi đi xem các phân xưởng của từng công đoạn. Sau mỗi công đoạn những chiếc grand piano đang được lắp dở lại được băng truyền tự động đưa sang phân xưởng của công đoạn tiếp theo. Hàng trăm công nhân yên lặng, say sưa tận tụy làm việc. Chỉ nghe thấy tiếng máy móc hoạt động nhưng cũng không ồn ào. Để phục vụ khách tham quan, một chiếc grand piano biểudiễn series C7,dài 2m 27, giá cỡ 30 ngàn USD, được xẻ đôi ra, và một phần của nó được bày trong một góc xưởng để khách có thể thấy hết các bộ phận bên trong hoạt động thế nào khi chơi thử trên phím đàn .

Ở một phân xưởng tôi thấy chân dung Sviatoslav Richter treo trên tường. Cô hướng dẫn tỏ ra vui mừng khi tôi biết về Richter và về niềm say mê Yamaha piano của danh cầm kiệt xuất này. Cô nói: “Richter-san đã từng đến nhà máy chúng tôi biểu diễn. Chúng tôi có phòng kỷ niệm Richter-san ở nhà bên. Nếu ông bà muốn, tôi sẽ đưa ông bà sang thăm và ông có thể chơi piano của Richter-san.”

Sau “quả” treo cờ, đây là điều bất ngờ thứ hai mà Yamaha đã tặng cho chúng tôi trong chuyến tham quan này. Thăm phòng kỷ niệm Richter không nằm trong chương trình tham quan nhà máy và cô hướng dẫn không có trách nhiệm phải đưa chúng tôi tới đó. Đó hoàn toàn là nhiệt tình của cô muốn làm hài lòng khách đồng thời muốn giới thiệu với khách thanh danh của công ty mình. Tôi có cảm giác đó là tinh thần tập thể của người Nhật: họ rất hãnh diện về công ty của họ và biết ơn bất kỳ khách hàng nào dùng sản phẩm của công ty họ. Khi được biết tôi hiện đang chơi Yamaha piano ở nhà, cô hướng dẫn nói ngay: “Xin cảm ơn ông (đã ưu ái dùng Yamaha piano của chúng tôi)”.

Thế là tuy đã đến giờ nghỉ ăn trưa, cô hướng dẫn vẫn lịch sự, nhã nhặn đưa chúng tôi sang thăm phòng kỷ niệm Sviatoslav Richter.

Chơi grand piano của maestro

Vừa đẩy cửa bước vào, chúng tôi đã thấy ngay chiếc grand piano của Sviatoslav Richter để gần tường. Trên tường là chân dung chụp nghiêng của Richter. Phụ trách phòng kỷ niệm là một người đàn ông cao lớn, tuổi xấp xỉ lục tuần. Sau khi cô hướng dẫn giới thiệu chúng tôi, ông nhanh nhẹn kéo tấm vải phủ đàn ra, mở nắp, rồi lắp giá để bản nhạc. Ông cho biết Yamaha đã thửa giá nhạc này theo thiết kế riêng của maestro Richter. Danh cầm người Pháp Jean-Marc Luisada đã yêu cầu Yamaha cho mượn giá nhạc này để lắp vào piano của mình “lấy hên” trong chuyến biểu diễn tại Nhật Bản vào tháng 11 sắp tới.

Ngồi xuống ghế, đặt tay lên những phím trắng được bọc bằng ngà voi – những phím đàn cách đây hơn 10 năm đã từng chuyển động dưới những ngón tay huyền thoại của maestro, tôi chơi “Träumerei”  của Schumann, rồi một đoạn nocturne Op. 27 No. 2 của Chopin. Cái ghế đối với tôi có vẻ hơi cao cho dù đã được “vặn” xuống mức thấp nhất. Theo lời ông phụ trách, ghế này Yamaha cũng thửa riêng cho Richter, người thích ngồi cao để có thể lợi dụng sức của cả cơ thể khi chơi piano. Nhiều nghệ sĩ piano trường phái Nga cũng chơi piano theo phương pháp này. Ông cho chúng tôi xem quyển album ảnh về Richter do Yamaha xuất bản mang bút tích của maestro: “Tôi lấy làm sung sướng vì quyển album này được xuất bản ở Nhật Bản – đất nước mà tôi biết rõ và hằng yêu mến.”

Đàn-yamaha

Ông phụ trách phòng kỷ niệm Richter còn dẫn chúng tôi vào một căn phòng trong cùng toà nhà bày 4 – 5 chiếc grand piano trông giống hệt nhau. Ông nói những chiếc đàn này tuy cùng một series nhưng có độ nhậy (key touch) của phím khác nhau để người mua có thể lựa chọn theo sở thích. Ông nói tôi có thể thử. “Được lời như cởi tấm lòng”, tôi ngồi xuống ghế và “phang” ngay cadenza mở đầu trong piano concerto của Edvard Grieg mà tôi đang ra sức tập [8]. Sau khi tôi chơi thử 2 chiếc đàn đặt cạnh nhau, ông phụ trách hỏi cảm giác của tôi. Tôi nói key touch của chiếc đầu tiên hơi “cứng”. Tôi thích key touch của chiếc thứ hai hơn. Ông phụ trách cười khoái trá. Dọc ngoài hành lang tôi thấy một loạt grand piano mới tinh đã được khách hàng trả tiền sau khi họ đã đến tận nhà máy để lựa chọn. Những chiếc đàn đó sẽ được nhà máy gửi thẳng tới địa chỉ của khách hàng.

Trước khi chúng tôi ra về cô hướng dẫn tặng chúng tôi món quà lưu niệm: hai chiếc búa dạ của Yamaha grand piano, một chiếc được dùng để gõ vào dây trầm được tặng cho tôi, chiếc kia để gõ vào dây cao – cô tặng cho vợ tôi.

Cũng như những lần đi tham quan khác ở Nhật, trên tàu quay về Tokyo, tôi không khỏi suy nghĩ điều gì đã khiến người Nhật làm nên những kỳ tích, giúp nước Nhật trở thành cường quốc. Lần này câu trả lời hiện lên bằng hình ảnh: lá cờ Việt Nam đón chúng tôi đến thăm nhà máy; ông Torakusu Yamaha đầu đội nón lá, chân dận giày cỏ, gánh đàn vượt con đường dài hơn 200 cây số để đến Tokyo; chiếc grand piano của Sviatoslav Richter; cô hướng dẫn niềm nở, tận tụy và dễ thương… Và xuýt nữa tôi quên: chiếc grand piano mà cách đây hơn 100 năm Nhật hoàng Minh Trị đã mua để mở lớp học chơi piano đầu tiên tại hoàng cung Nhật Bản.

TRUNG TÂM TÀI NĂNG TRẺ NHẬN DẠY ĐÀN PIANO TẠI NHÀ HÀ NỘI

CẦN TƯ VẤN THÊM QUÝ PHỤ HUYNH LIÊN HỆ: 090 333 1985 – 09 87 87 0217

WEB: www.pianohanoi.org

Email: info@giasutainangtre.vn